Sinh sản vô tính là gì? Tại sao nhiều loài thực vật lại sinh sản vô tính, ví dụ minh họa và các phương pháp sinh sản vô tính sẽ được tmdl.edu.vn trả lời qua bài viết thuộc chủ đề sinh học này.
Video hướng dẫn sinh sản vô tính là gì ?
Định nghĩa sinh sản vô tính ở thực vật là gì?
Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có hợp nhất giữa giao tử đực và giao tử cái, con cái giống nhau và giống cây mẹ. Không giống như hình thức sinh sản hữu tính, trong đó giao tử đực và cái hợp nhất để sinh ra con cái, trong sinh sản vô tính, sự kết hợp này là không cần thiết.
Những loại thực vật này thường tồn tại tốt trong điều kiện môi trường ổn định khi so sánh với những cây được tạo ra từ quá trình sinh sản hữu tính vì chúng mang những gen giống hệt với gen của bố mẹ chúng.
Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật
Sinh sản vô tính ở thực vật có hai hình thức : Các loài thực vật có 2 hình thức sinh sản vô tính chính gồm sinh sản bào tử và sinh sản sinh dưỡng.
a – Sinh sản bào tử
Hình thức sinh sản này có ở thực vật bào tử ( Thực vật bào tử là những cơ thể luôn biểu hiện rõ sự xen lẻ của hai thế hệ như rêu, dương xỉ). Trong hình thức sinh sản bào tử, cơ thể mới được phát triển từ bào tử, bào tử lại hình thành trong túi bào tử từ thể bào tử.
Bào tử là cơ thể sinh sản vô tính, được bao bọc bởi lớp vỏ cứng bảo vệ để chống chọi với các điều kiện không thuận lợi như nhiệt độ cao, ẩm độ thấp. Trong điều kiện thuận lợi, bào tử nảy mầm và phát triển thành cây mới.
b – Sinh sản sinh dưỡng
Là hình thức sinh sản trong đó cây mới được tạo ra từ các bộ phận sinh dưỡng của cây, tức là rễ, thân hoặc chồi. Nhân giống sinh dưỡng ở thực vật có thể xảy ra bằng cả tự nhiên hoặc cũng có thể được nhân tạo bởi những người làm vườn.
Các bộ phận trên cây có thể tự sinh sản sinh dưỡng gồm:
- Thân – là thân của các loài cây mọc ở dạng nằm ngang so với mặt đất. Chúng có các nút nơi các chồi được hình thành. Những chồi này thường phát triển thành một cây mới.
- Rễ – Một loại cây mới được phát triển từ các rễ biến đổi được gọi là củ. Ví dụ: Khoai lang.
- Lá – Ở một số cây, lá tách ra từ cây mẹ có thể được sử dụng để trồng cây mới. Chúng biểu hiện sự phát triển của các cây nhỏ, được gọi là cây con, trên mép lá của chúng.
c – Ví dụ về sinh sản vô tính ở thực vật
Dưới đây là ví dụ sinh sản vô tính ở thực vật :
- Cây gừng sinh sản bằng cách sử dụng thân rễ. Những thân cây này mọc nghiêng dọc theo đất hoặc ngay dưới bề mặt. Chúng phân nhánh để tạo những cây non mới.
- Ở khoai lang, các cây mới có thể mọc lên từ các chồi non.
- Cây khoai tây sinh sản bằng cách sử dụng củ. Sự phát triển dưới lòng đất này tạo ra cây mới từ thân hoặc điểm phát triển được gọi là mắt.
- Cây dâu tây sinh sản bằng cách sử dụng một nhánh nhỏ trên thân cây. Chúng trông giống như những cành cây mọc dọc theo mặt đất. Các nhánh nhỏ này tự neo vào mặt đất và phát triển rễ. Và những rễ này phát triển thành cây mới.
- Các cây tỏi, hành tây và hoa tulip đều sinh sản bằng củ thật. Những thân ngắn dưới đất này còn được gọi là củ có vảy. Chúng có một tấm nền thường được bao quanh bởi các lá biến đổi. Củ mới mọc ra từ tấm nền của củ mẹ.
d – Ưu và nhược điểm của hình thức sinh sản vô tính ở thực vật
Ưu điểm của sinh sản vô tính ở thực vật
- Ưu điểm của sinh sản vô tính bao gồm tăng tỷ lệ trưởng thành và cây trưởng thành cứng cáp hơn.
- Thực vật có thể duy trì nòi giống của mình mà không cần phụ thuộc vào các yếu tố khác, yếu tố duy nhất ảnh hưởng là môi trường tác động.
- Cây con thừa hưởng tất cả những đặc điểm từ cây mẹ.
- Tỷ lệ hình thành cây con cao, số lượng lớn.
Nhược điểm
- Sinh sản vô tính trong thời gian dài sẽ giảm sự đa dạng di truyền ở các đời sau, dẫn đến sự biến đổi di truyền thấp.
- Năng suất của cây trồng sẽ giảm dần theo thời gian bằng hình thức nhân giống vô tính.
- Cây dễ bị nhiễm bệnh nếu cây mẹ bị bệnh.
Phương pháp nhân giống vô tính
Có rất nhiều cách nhân giống vô tính ở thực vật gồm:
a – Cắt cành
Trong phương pháp này, một phần của cây được cắt cùng với nút và được chôn trong đất. Vết cắt được tưới nước thường xuyên, đây là phương pháp nhân giống thực vật rẻ nhất.
Nhiều loại thực vật như hoa hồng, hoa thược dược sử dụng cách cắt cành để tạo thành cây mới. Phương pháp này đơn giản, ai cũng có thể thực hiện được và tỉ lệ thành công cao.
b – Ghép cành
Phương pháp ghép cành, hai loài thực vật được sử dụng: một phần thân của cây mong muốn được ghép vào cây có rễ được gọi là gốc. Phần được ghép hoặc gắn được gọi là chồi ghép.
Cả hai đều được cắt ở một góc xiên (bất kỳ góc nào khác với góc vuông), đặt ở vị trí gần nhau, và sau đó được giữ lại với nhau. Việc kết hợp hai bề mặt này càng chặt chẽ càng tốt là cực kỳ quan trọng vì chúng sẽ giữ cây lại với nhau.
Sau một thời gian, cành ghép bắt đầu ra chồi, cuối cùng mang hoa và quả. Ghép cành được sử dụng rộng rãi với các loại cây như nho, quýt, cam, bưởi…
c – Phân lớp
Phân lớp là một phương pháp trong đó một thân cây gắn liền với cây được uốn cong và phủ đất lên. Những thân cây non có thể uốn cong dễ dàng mà không bị thương là loại cây ưa thích cho phương pháp này. Hoa nhài và hoa giấy (hoa giấy) có thể được nhân giống theo cách này.
d – Nuôi cấy tế bào và mô thực vật
Đó là sự nuôi cấy các tế bào lấy từ các phần khác nhau của cơ thể thực vật như củ, lá, đỉnh sinh trưởng, bao phấn, hạt phấn, túi phôi… trên môi trường dinh dưỡng thích hợp trong các dụng cụ thủy tinh để tạo ra cây con. Tất cả các thao tác phải được thực hiện ở điều kiện vô trùng. Sau đó, cây con được chuyển ra trồng ở đất.
Cơ sở sinh lí của công nghệ nuôi cấy tế bào và mô thực vật là tính toàn năng của tế bào có nghĩa là khả năng của tế bào đơn lẻ phát triển thành cây nguyên vẹn ra hoa và kết hạt bình thường.
Các ví dụ nào là sinh sản vô tính ở thực vật :
+ ở động vật: phân đôi ở trùng roi, nảy chồi ở thủy tức, phân mảnh ở giun dẹp, trinh sản ở ong đực….
+ ở thực vật: cây thuốc bỏng mọc ra từ lá, sinh sản bằng bào tử ở rêu, củ khoai lang nảy chồi …
+ Con thằn lằn đút đuôi rồi tái sinh lại đuôi mới không phải là sinh sản. vì đó chỉ là hiện tượng tái tạo lại bộ phận cơ thể bị mất, chứ không phải là tạo ra một cơ thể mới hoàn chỉnh.
Kết luận: Đây là đáp án cho câu hỏi sinh sản vô tính ở thực vật là gì? chi tiết và đầy đủ nhất. Hi vọng bài viết này hữu ích đối với bạn. Chúc các bạn một ngày vui vẻ ^^.
