Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi

Đề bài: Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi

Bạn đang xem bài: Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi

Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi
 

I. Dàn ý Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi (Chuẩn)

1. Mở bài

– Giới thiệu về tác giả, tác phẩm
– Trích đoạn thơ (7 câu thơ đầu)

2. Thân bài

– Giới thiệu nội dung của bảy câu thơ (nỗi nhớ của người ly biệt trước mùa thu của Hà Nội).
– Hai câu đầu: Mùa thu trong nỗi nhớ
+ “Mát trong”: Không gian mát lành của trời thu, hồn thu của sông núi được tóm gọn lại.
+ So sánh “sáng mát trong như sáng năm xưa”: “Năm xưa”: năm của những ngày Hà Nội trước chiến tranh hay là năm mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập?
+ “Hương cốm mới”: Đặc trưng riêng của Hà Nội, thức quà ngon lành, thơm ngát trong gió thu (So sánh với hương ổi trong thơ Hữu Thỉnh).

– Ba câu tiếp: Hồi tưởng về mùa thu của Hà Nội
+ Tác giả đứng ở hiện tại nhớ về quá khứ năm xưa “ngày thu đã xa”.
+ “Nhớ”: Sự hoài niệm từ trong tâm hồn. Nhà thơ sử dụng nghệ thuật “đồng hiện” tái hiện cả quá khứ và hiện tại trong cùng một khổ thơ.
+ “Những ngày thu đã xa”: Những ngày thu khi nhà thơ còn được ở giữa Hà Nội, cảm nhận sự biến đổi của trời thu Hà Nội => mùa thu in hằn sâu đậm trong tâm trí.
+ “Chớm lạnh”: Vừa mới bước vào cái lạnh, chỉ hơi se sắt, hiu hiu => Một từ gợi tả tinh tế, cảm nhận cái lạnh mơn man da thịt con người.
+ Nhà thơ nhớ tới những con phố dài của Hà Nội đang trong mùa thay lá, xao xác những lá vàng bay trong gió lạnh.
+ “Hơi may”: Gió lạnh – từ Hán Việt, đặt từ “hơi may” vào câu thơ khiến câu thơ nhẹ nhàng, tinh tế hơn (so sánh với thơ Nguyễn Khuyến).
+ “Xao xác”: Từ tượng thanh gợi tả âm thanh của những chiếc lá thu bay

– Hai câu cuối: Quyết tâm ra đi của chàng trai Hà Nội:
+ “Người ra đi”: Những người con Hà Nội, những chàng trai Hà Nội giã biệt qua hương ra đi vì chí lớn non sông.
+ “Đầu không ngoảnh lại”: Quyết tâm sắt đá, bước đi không chút lưu luyến.
+ Thế nhưng, “sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Mùa thu còn ở lại phía sau, quê hương thân yêu cũng ở lại phía sau, chút lưu luyến còn lại trong thâm tâm chàng trai trẻ.
=>Nói là đi không lưu luyến nhưng thực trong tâm họ là sự giằng xé nội tâm đến cao độ. Đây là tâm lý chung của lớp thanh niên trí thức ra đi mùa thu năm ấy.

– Kết luận chung:
+ Bảy câu thơ trên thể hiện tình yêu mùa thu của tác giả
+ Mỗi câu thơ chứa chan tình cảm, kết lại bằng lòng quyết tâm ra đi vì sự nghiệp của non sông.
+ Nghệ thuật so sánh, đồng hiện được sử dụng linh hoạt.
+ Ngôn từ đầy biểu cảm, tinh tế.

3. Kết bài

– Tình yêu quê hương của nhà thơ vô cùng sâu sắc thông qua bức tranh về mùa thu Hà Nội trong nỗi nhớ.

II. Bài văn mẫu Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi (Chuẩn)

“Tháng tám mùa thu, lá rơi vàng chưa nhỉ? Từ độ người đi, thương nhớ âm thầm, …” Nhắc về mùa thu của non sông Việt Nam thì chẳng đâu hơn mùa thu của Hà Nội, cái mùa mà mỗi con người Việt Nam luôn cảm thấy bồi hồi, thân thương nhất. Mùa thu của một Hà Nội – Thăng Long ngàn năm văn hiến cứ vấn vương, da diết trong ta biết bao điều. Thu Hà Nội thật đẹp, thật nên thơ, trữ tình. Chẳng vậy mà bất cứ người con nào của Hà Nội đi xa cũng đều nhớ về quê hương, nơi có Hồ Tây chiều hôm, có hương sen thơm, có “hương cốm mới” và có một mùa thu thật dịu dàng. Với Nguyễn Đình Thi cũng vậy, Hà Nội trong ông, quê hương đất nước trong ông là một mùa thu của Hà Nội thật bình yên, vương vấn tâm hồn người:

“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những con phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”

Chẳng phải mùa xuân với những đóa hoa thơm rực rỡ khoe sắc màu, không phải mùa hạ với tiếng ve kêu râm ran, cũng chẳng phải mùa đông với những vạt sương bảng lảng trên mặt hồ Gươm buổi sớm, mùa thu của Hà Nội mới là thứ khiến cho Nguyễn Đình Thi luôn bâng khuâng mỗi khi nhớ về. Bởi Hà Nội đẹp nhất, dịu dàng nhất có lẽ chính trong những ngày với sắc trời thu này. Mang tâm sự của một người ra đi, Nguyễn Đình Thi đã vẽ lại mùa thu ly biệt thật đặc sắc đã từ nửa thế kỉ trước thế mà vẫn khiến tâm hồn người đọc chúng ta vương vấn mãi không thôi.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã viết trong nỗi nhung nhớ đến cháy lòng, nhớ một mùa thu đã xa. Ông đã xúc động mà viết lên cái hồn của đất nước muôn đời để mở đầu cho bài thơ “Đất nước”:

“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới”.

Những rung động sâu thẳm trong tâm hồn tác giả đã khiến ông tái hiện lên một mùa thu trong nỗi nhớ miên man của mình. Những sáng mùa thu với hương gió lạnh se se áo, với những chùm hoa sữa ngất ngây lòng người, với bầu trời xanh, với khí trong lành, … Như Nguyễn Khuyến cũng đã gợi tả:

“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt”

Phải, bầu trời ấy thật trong lành, “mát trong” biết bao nhiêu như những ngày tháng “năm xưa”. Chỉ với hai từ “mát trong” dường như khiến cho tâm hồn của chúng ta được đắm trong cái không khí của làn gió thu mơn man khắp da thịt, thổi mát của tâm hồn con người khiến cho ta thật lâng lâng. Chỉ với hai chữ này thôi, cả một mùa thu với khí thu, hồn thu của sông núi được tóm lại thật gọn gàng, với màu sắc thật đẹp đẽ. Ở đây, Nguyễn Đình Thi đã sử dụng phép so sánh giữa hiện tại và quá khứ “sáng mát trong” của ngày hôm nay với “sáng năm xưa”. Đặt vào thời điểm sáng tác bài thơ này, chúng ta mới thật hiểu được ý của tác giả. Bài thơ được sáng tác trong vòng tám năm, tám năm trời thai nghén từ 1948 đến 1955, biết bao mùa thu đã đi qua Hà Nội, có những năm tháng chiến tranh tàn khốc, có những năm tháng thật êm dịu. Thế nhưng, sáng mùa thu này, thu Hà Nội trở lại là thu Hà Nội, dịu dàng, trong trẻo như xưa, như những ngày thu êm đềm, chiến tranh chưa bắt đầu. Hay cũng có thế là mùa thu độc lập đầu tiên sau những năm tháng dài của chiến tranh khi Bác Hồ thân yêu của chúng ta đứng giữa quảng trường Ba Đình lịch sử dõng dạc đọc bản Tuyên Ngôn khai sinh ra một nước Việt Nam độc lập tự do? Nhưng dù là gì thì mùa thu Hà Nội vẫn “mát trong” như thế, vẫn đẹp và bình yên như thế.

Câu thơ thứ hai, Nguyễn Đình Thi đã viết:

“Gió thổi mùa thu hương cốm mới”

Nếu nhắc về thu Hà Nội mà không nhắc tới món cốm gói trong lá sen thì có lẽ sẽ là một thiếu sót lớn. Thế nên, trong cái nhớ lưu luyến của một người sắp đi xa, thức quà đặc sản mà Nguyễn Đình Thi nhớ nhất là món cốm làng Vòng. Hương gió thu thoang thoảng thổi qua đây mang theo “hương cốm mới”. Cái hương cốm ấy quyện sánh lại trong làn gió thu, lướt qua những con phố, phả vào lòng người nỗi nhớ bâng khuâng mùi lúa nếp non, mùi cốm mới thơm nồng. Nó khiến cho con người bừng lên nỗi nhớ da diết không thôi cái hương vị đậm đà của quê hương xứ sở. Người Hà Nội đi đâu cũng không thể nào quên được cái vị thơm nồng của những hạt cốm được gói trong từng lớp lá sen. Cũng như Hữu Thỉnh, ông nhận ra cái thứ mùi riêng biệt, đặc trưng của mùa thu – “hương ổi”, cái mùi hương ấy quấn quýt trong làn gió thu khiến cho ai cũng phải vương vấn:

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió thu
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”

Chẳng phải đến thơ Nguyễn Đình Thi ta mới biết đến món đặc sản ấy của Hà Nội, mà từ trong những bài văn xuôi của Vũ Bằng, của Thạch Lam cũng luôn nhắc nhở rằng: cốm vòng Hà Nội là “thức quà riêng của đất nước”, “thức quà thanh nhã và tinh khiết”. Nhưng đến với thơ Nguyễn Đình Thi, người ta lại cảm nhận được nét đẹp thoáng chút buồn của hồn quê hương đất nước, của Hà Nội trong hương cốm mùa thu.

Dòng hồi tưởng miên man đưa Nguyễn Đình Thi trở về những năm tháng của quá khứ, nhắc ông nhớ tới những hoài niệm xưa kia. Lòng ông trải ra với bao xúc cảm dồn nén, những kỉ niệm xưa ùa về, dâng tràn trong nỗi lòng người thi sĩ:

“Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may”

“Những ngày thu đã xa” mà Nguyễn Đình Thi nhắc tới phải chăng là những ngày thu trước ngày giã biệt quê hương, Hà Nội ra đi vì sông núi non sông, vì dân tộc yêu dấu. Những ngày thu đó giờ đã trở thành miền kí ức “đã xa”, hằn in dấu lên tâm hồn người con của Hà Nội. Ra đi vì chí lớn, nhưng nỗi lòng mang nặng niềm thương với Hà Nội thân yêu, để đền giờ đây bao nhiêu nỗi nhớ cứ ùa về trong lòng thi sĩ, nhắc ông nhớ về sáng thu “chớm lạnh” của thành phố quê hương. Cái “chớm lạnh” se se của đầu thu ấy đã gieo vào lòng người biết bao nhung nhớ. “Chớm lạnh” nghe sao mà gợi tả gợi tình, nó không chỉ diễn tả những cơn gió vừa se se hiu hắt của những buổi sáng mùa thu mà còn ẩn trong đó là cảm nhận của con người. Vậy giữa những ngày “chớm lạnh trong lòng Hà Nội” ấy, ta có gì để nhớ? Ta nhớ “những con phố dài xao xác hơi may”. Hà Nội ba mươi sáu phố phường, mỗi con phố lại gợi lên những cảm giác riêng, không khí riêng, để làm lên cái riêng khác biệt của Hà Nội.Chẳng vậy mà Nguyễn Đình Thi lại nhớ da diết “những con phố Hà Nội” lúc mùa thu “chớm lạnh” đến thế! Bởi hình ảnh của những con đường với những chiếc lá vàng bay trong gió thu, mang theo cái hơi thu hiu hiu, khiến cho lòng người thêm se sắt. Nguyễn Đình Thi đã khéo léo lồng vào trong câu thơ một từ Hán Việt “hơi may”, vừa tinh tế lại quá đỗi giàu sức tưởng. “Hơi may”, cũng có nghĩa là gió lạnh, thế nhưng đọc lên hai tiếng “hơi may”, người ta thấy nó sao tình tứ, ngọt ngào quá! Nếu đặt hai từ “gió lạnh” ở đây để thay thế thì không khí của câu thơ chẳng phải cái không khí se se kia sẽ nhuốm màu lạnh giá hay sao?

Trong thơ xưa, Nguyễn Khuyến cũng đã có lần dùng từ “hơi may” để gợi tả những cơn gió thu, cái từ mà chỉ gợi lên cái không khí lành lạnh, se se chứ không phải cái lạnh giá mang hơi thở của mùa đông:

“Lác đác ngô đồng mấy lá bay
Tin thu heo hắt lọt hơi may”.

Không những vậy, tác giả còn đặt ở đây từ láy “xao xác”. Chỉ nghe thôi người ta đã cảm nhận được âm thanh của những chiếc lá bay, đang nhẹ cuốn trên từng vỉa hè, con phố. Đó là tiếng lá rơi, âm thanh của những nhánh cây đang khẽ rùng mình trong cái “chớm lạnh” đầu thu.

“Những con phố dài xao xác hơi may”

Phố Hà Nội xưa nay luôn nổi tiếng với những vẻ đẹp cổ kính và thu Hà Nội cũng vậy, cũng khiến cho người ta man mác buồn, bâng khuâng một nỗi nhớ tha thiết. Chỉ với vài nét bút, Nguyễn Đình Thi đã vẽ lên một Hà Nội của “những ngày đã xa” với cái chớm lạnh se sắt đầu thu của những cơn gió thu, với cái âm thanh “xao xác hơi may” của những chiếc lá vàng. Ông đã để lại trong lòng chúng ta một cảm nhận rất riêng về thu Hà Nội. Phải yêu thương Hà Nội đến thế nào, hiểu rõ Hà Nội thế nào, ông mới trân quý, mới gợi tả được mùa thu Hà Nội đẹp đến như thế?

Và hai câu cuối của khổ thơ, Nguyễn Đình Thi lại cất lên nỗi lòng của mình trong tâm trạng của người ra đi. Giọng thơ ông vẫn vậy, vẫn buồn thương da diết, nhưng ở đây, cái buồn ấy như nhân lên gấp bội lần vừa sâu lắng lại vừa thiết tha, non nỉ:

“Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”.

“Người ra đi” vì chí lớn non sông, nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, biết là thế nhưng sao trong lòng còn vấn vương, còn lưu luyến quá đỗi thế này. Mang trong lòng biết bao kỉ niệm về Hà Nội, về mùa thu của Hà Nội với hương cốm mới, với cái chớm lạnh, cái xao xác của những lá sấu, lá me bay, đó là hành trang để người chiến sĩ bước ra đi. Câu thơ vang lên mà ta nghe thấy cả tiếng lòng quyết tâm đến tột độ của người chiến sĩ. “Không ngoảnh lại” phải chăng đó là sự quyết tâm ra đi để đem về hòa bình, đem về những sáng mùa thu trong mát “như sáng năm xưa”? Nghe đâu đây âm vang của những lời thề “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” của những người lính năm nào!

Câu thơ sau tiếp nối quả là một câu thơ đặc sắc. Người ra đi để lại sau lưng là những giọt nắng thu vương vãi trên thềm nhà, là lá thu rơi trên nền đất, trải rộng trên “những phố dài”. Câu thơ không chỉ dùng để tả cảnh mà còn dùng để nói lên nỗi lòng của chính tác giả. Đó là sự lưu luyến, sự ngập ngừng chẳng muốn rời xa. Mặc dù ra đi với quyết tâm “đầu không ngoảnh lại”, khí thế là thế, nhưng chẳng thể tránh khỏi những phút lưu luyến, nghẹn ngào nhớ thương. Cái quay lưng của người chiến sĩ quyết tâm là thế, nhưng nghe sao bâng khuâng quá đỗi, bởi người thi sĩ – chiến sĩ ấy còn lưu luyến với quê hương, với mùa thu quê nhà. Cảm xúc ấy dường như là cảm xúc chung của lứa thanh niên trí thức ra đi vì Tổ quốc thời ấy bởi Quang Dũng cũng đã từng viết:

“Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”.

Từ chiến khu xa xôi, người chiến sĩ nhớ về quê nhà với bao tình thương mến, nỗi nhớ man mác sâu nặng chứa chan cả niềm tự hào.

Đoạn thơ trên là đoạn mở đầu của tác phẩm “Đất nước” được thai nghén trong vòng tám năm của tác giả Nguyễn Đình Thi. Đây là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông, không chỉ về mặt ý nghĩa mà là cả nghệ thuật nữa. Đã bao người viết về thu Hà Nội, nhưng chưa ai có cái nhìn vừa cảm quan lại sâu sắc như ông, bởi ông là người con của Hà Nội, gắn bó với Hà Nội suốt những tháng năm tuổi thơ. Mùa thu Hà Nội trong ông mang nỗi buồn day dứt, khó tả, mang theo cả hồn thơ sông núi muôn đời nữa. Một chút “xao xác hơi may”, “hương cốm mới”, cái “chớm lạnh” trên “những phố dài” cổ kính, tất cả đều làm nên một mùa thu khó quên trong lòng người ly biệt. Vậy nên, dù quyết tâm ra đi vì chí lớn non sông, người khách ly biệt cũng chẳng thể nào thôi lưu luyến nắng thu, lá thu đang “rơi đầy” ngoài “thềm” trong gió thu kia.

Đoạn thơ đã gợi tả xuất sắc hình ảnh của mùa thu Hà Nội trong nỗi nhớ của người ly biệt. Nguyễn Đình Thi đã giúp cho chúng ta càng thêm yêu hơn dáng hình non sông quê hương mình, yêu thêm những con phố cổ kính của Hà Nội -Thăng Long ngàn năm văn hiến.

——————–HẾT——————–

Đất nước là bài thơ tiêu biểu trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Đình Thi, bên cạnh bài Phân tích 7 câu thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, các em có thể tham khảo: Bình giảng bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi. Hình tượng đất nước đau thương mà anh dũng trong bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi, So sánh hình tượng đất nước trong bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm và Nguyễn Đình Thi, Bình giảng khổ cuối bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.

Bản quyền bài viết thuộc Trường Trung Cấp Nghề Thương Mại Du Lịch Thanh Hoá. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!
Nguồn chia sẻ: https://tmdl.edu.vn/phan-tich-7-cau-tho-dau-trong-bai-dat-nuoc-cua-nguyen-dinh-thi/