Tổng hợp

Bài thơ Đất nước Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất)

Câu hỏi: Bài thơ Tổ quốc Nguyễn Khoa Điềm

Trả lời:

1. Lời bài thơ Tổ quốc – Nguyễn Khoa Điềm

Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở đầu với miếng trầu hiện giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…

Bạn đang xem bài: Bài thơ Đất nước Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất)

Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hứa hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Thời kì đằng đẵng
Ko gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình sum vầy
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những người nào đã khuất
Những người nào hiện giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện ngày mai
Hằng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Lúc hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hoà nồng thắm
Lúc chúng ta cầm tay mọi người
Tổ quốc vẹn tròn, to lớn

Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang tổ quốc đi xa
Tới những tháng ngày mộng mơ
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn thuở…

         *

Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo tạo điều kiện cho Đất Nước mình núi Bút, non Nghiên.
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ước ao, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hoá núi sông ta…

[wpcc-script type=”rocketlazyloadscript” async src=”https://pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js?client=ca-pub-2940752741914611″ crossorigin=”anonymous”]
[wpcc-script type=”rocketlazyloadscript”]

Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn nghìn năm Đất Nước
Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Con gái, đàn ông bằng tuổi chúng ta
Chăm chỉ làm lụng
Lúc có giặc người đàn ông ra trận
Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Ngày giặc tới nhà thì nữ giới cũng đánh
Nhiều người đã trở thành người hùng
Nhiều người hùng cả anh và em đều nhớ
Những em biết ko
Có biết bao người con gái, đàn ông
Trong bốn nghìn lớp người giống ta thế hệ
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Ko người nào nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái
Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có nội thù thì vùng lên đánh bại
Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù nhưng mà ko sợ lâu dài
Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu
Nhưng mà lúc về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người tới hát lúc chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi
Người dạy ta nghèo ăn cháo ăn rau
Biết ăn ớt để xí gạt cái lưỡi
Cái cuốc, con dao, xí gạt cái tuổi
Chén rượu xí gạt cơn mỏi, cơn đau
Con nộm nang tre xí gạt cái chết
Gạt gẫm cái rét là ăn miếng trầu
Gạt gẫm thuồng luồng xăm mình xăm mặt
Gạt gẫm thằng giặc là chuyện Trạng Quỳnh
Nhưng lạ lùng thay, nhân dân thông minh
Ko hề lừa ta dù ca dao, cổ tích
Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật
Biết bao nhiêu hành phúc có trên đời
Dẫu phải lúc đắng cay dập vùi
Rằng co Tấm cũng làm về hoàng hậu
Cây khế chua có đại bàng tới đậu
Chim ăn rồi trả ngon ngọt cho ta
Đất đai cỗi cằn thì người sẽ nở hoa
Hoa của đất, người trồng cây dựng cửa
Lúc ta tới gõ lên từng cánh cửa
Thì tin yêu thẳng thắn đón ta vào
Ta nghẹn ngào, Đất Nước Việt Nam ơi!…

         *

Ta lớn lên khát khao những chân trời
Những mảnh đất chân mình chưa bén được
Những biển khới chứa mặt trời đỏ rực
Những nghìn sao trôi miết giữa màu xanh
Ôi có cách gì ta được ngắm những rạng đông
Buổi vũ trụ chớp bùng nên sự sống
Và ánh sáng trên chiếc xe vàng chuyển động
Bỗng một ngày ấm áp kể ta nghe
Về những con ngươi của thiên thể xa xôi
Muốn bầu bạn với con người Trái đất
Ôi phút đó ta vùng lên ngây ngất
Muốn ôm choàng hết tất cả trời mây
Trái tim tay trĩu nặng những mê say
Sẽ gieo xuống làm âm vang mặt đất…

Nhưng em ơi, cái điều trông đợi nhất
Vẫn những gì có thể có hôm nay
Từ hôm nay, trên mảnh đất ta đây
Ta nắm nó như sợi mây vững chãi
Rồi rút dần từ cánh rừng lớn lao
Của cuộc đời hằng nuôi dưỡng chúng ta
Và diệu kỳ thay! Ta bỗng loá bất thần
Ta đã thấy cuộc đời vô hạn
Giữa đất đai, nhân dân, bè bạn
Ta tìm ra ánh sáng của Con Người
Những Con Người làm núi sông sáng tươi…

         *

Những địa danh trôi từ thuở xa xôi
Trôi bằng máu và trôi bằng nước mắt
Đã đọng lại thành tên ngươi, tên đất
Bao năm rồi suốt mặt pha, triền sông
Nhưng ko có con người nào đã trôi hết sâu nông

Bằng những người dân miền Tây nghèo khổ
Đây ko biển thì rừng làm đại dương
Một biển xanh với cồn sóng ngút trời
Họ bám mình vào tấm rẫy nổi trôi
Rồi gục chết dưới màu xanh vĩnh viễn
Cuộc đời họ mênh mang biến động
Chỉ đó nghèo bám riết lấy màu da
Ôi mây trắng ngang đầu, gió dưới rừng xa
Đất Nước ở đâu? Đâu là Đất Nước?
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Tiếng suối hay tiếng chim?
Tiếng người hay tiếng chiêng?
Tiếng đá lăn, cây đổ?
Thác gào hay đá nổ?
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Đất Nước! Đất Nước!
Đất Nước trên mồm ta rồi
Trong tim ta mang
Trên chân ta bước
Đất Nước! Đất Nước!
Cả núi rừng thét lên nhất loạt!
Đó là năm dưới thời giặc Pháp
Chúng hất hàng chục chòi Ta-ôi ra khỏi bản đồ
Đẩy họ vào những cánh rừng xanh ko Tổ quốc
Chính lúc đó
Lửa đã cháy lên!
Lửa nghìn đời từ mỗi bếp cháy lên!
Đốt nhà! Ta đốt hết nhà!
Địu con lên lưng vác giáo lên vai
Đánh trăm chiếc cồng xuyên thủng núi
Mắt người già quắc lên cho đàn trẻ theo
Ta đạp rừng nhằm phía Đông bươn tới!
Ôi ta về nguồn! Về nguồn!
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Đất Nước! Đất Nước!
Ôi ta về theo Đất Nước
Ta ko chịu làm người dân ko Đất Nước
Ko Việt Nam
Biển rừng gào lên như muốn níu chân ta
Biển rừng ko cuốn ta vào vô định nữa
Ta làm con suối rừng biết tìm sông nhưng mà tới
Ta làm con nai biết tìm lối nhưng mà về
Mặt trời mọc, mặt trời chỉ hướng
Ôi lòng ta có mặt trời soi sáng
Ta trở về Đất Nước Tổ tiên ơi!…
Và hôm nay
Lúc bom thằng Mỹ tới
Cắt ngang những nói nhọn nhà làng
Chôn những nhà mồ vào đất bụi
Ta đánh lên tiếng cồng
Ta gọi vang rừng vang úi
Đất Nước!
Ta đánh lên tiếng chiêng cho cả Bắc Nam cùng nghe được!
Nghe tấm lòng người Tà-ôi, Pa-kô, Cà-tu
Thuỷ chung Đất Nước
Rồi ta quăng cồng dưới suối
Rồi ta chủ chiêng dưới cây
Ta đi
Trong âm vang yêu nước
Ta đi với rựa và tên
Rựa ta mài vào gỗ thành nương
Tên ta gài xuống đất thành bẫy
Thằng Mỹ vào thì xác nhưng mà để đấy!
Thằng nguỵ vào thì xác nó đừng chôn!
Cho cháu con ta, người nào sau nữa, được nhìn!
Ôi Đất Nước đầu mũi dao
Đất Nước đầu mũi tên
Đất Nước đầu tiếng chiêng
Đất Nước là ngọn lửa
Đất Nước tràn lên từng đỉnh núi
Đất Nước thiêng liêng…

         *

Đêm nay ta lên hết mặt sông Hồng!
Nước đánh động dưới chân ta rồi
Đất Nước
Đang gọi ta từng hồi trống thúc
Đất Nước xoáy nhào tim ta
Ký ức
Đất Nước muôn thuở đang vặn mình, đang sôi…

Chúng ta là người dân miền Nam
Nhung tôi biết anh gốc tích họ Hoàng Kinh Bắc
Còn tôi họ Nguyễn tỉnh Đông
Huyết thống ta trôi trên bán đảo thầm lặng
Hôm nay bỗng réo sôi từng hồi từng trận
Lúc cơn lũ đang lao qua châu thổ sông Hồng!

Ta lên hết mặt đê sông Hồng!
Dẫu chỉ bằng tâm tưởng
Ở đâu đó ta ko còn nhớ nữa
Sao tổ tiên ta cầm cuốc, cầm cày
Cầm giáo, cầm khiên và cất tiếng hát lưu đày
Để xa châu thổ từ độ đó…

Ôi những gốc tre tổ tiên ta từng thấy
Vẫn còn nguyên trên bờ bãi sông Hồng
Lúa lên xanh trên những cánh đồng
Cũng có tay ông cha in vào trong lúa
Sâu thẳm quá cho tới từng mái rạ
Cũng có dáng một ngày ông cha khăn gói bước ra

Ôi những gì Người đã ước mơ
Thì hiện giờ cũng thơm lá thơm hoa
Nên hôm nay chúng ta
Phải lên hết đê sông Hồng nhưng mà giữ lấy!

Đất Nước
Phải chặt tre, đóng cọc nhưng mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải đan phên, đổ đất nhưng mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải phá nhà, chặt cây vườn vác ra nhưng mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải neo người xuống sông, chặn nước nhưng mà giữ lấy!
Đất Nước
Đất Nước ko thể trôi được!
Máu xương, mồ mả tổ tiên đã trôi đi
Những dòng tộc đã trôi đi
Nhưng hôm nay ko thể nào trôi được!
Đất Nước
Đang gầm lên trong sóng gió ngất trời
Hàng chục triệu thước khối nước đang lao vào mặt đất
Cuộc xáp trận của vật chất muốn đè vật chất
Của tự nhiên đè xuống con người
Ta vươn mình gánh lấy đất đai
Ta ném máu xương ta vào làm vật cản
Tất cả ý chí và sinh mạng
Phải được vai dựa vào vai, đùi gối lên đùi
Đẩy con đê sông Hồng tiến lên phía trước
Thắng giặc Mỹ hay thắng giặc nước
Đều nhất tề xung phong!

Sơn Tinh đang nhìn ta lo lắng đăm đăm
Cả nhân loại đang nhìn ta động viên
Con cháu ta ngày mai lập cập lật từng trang lịch sử
Ngợp trước con đê sông Hồng lên cao, lên cao…
Chào 4000 năm! Con đê như một cánh tay cao
Của thế trận những người làm chủ
Làm chủ cuộc đời và lướt từng đỉnh lũ
Bảo vệ miến Bắc, tăng viện miền Nam!

Mẹ Việt Nam ơi!
Đêm nay con về gối đầu trên cánh tay của Mẹ
Ôi cánh tay rắn rỏi, dịu hiền
Lấm láp bùn lầy nhưng ấm áp niềm tin
Đó là hai cánh đê sông Hồng của Mẹ
Mẹ phả vào mặt con nồng nàn mùi sữa
Của những đồng xa nguyên vẹn như mùa
Con đã đi xa từ thuở đó tới giờ
Nay bọn Mỹ còn cắt chia Đất Nước
Nhưng đêm đêm con trở về thân thuộc
Ngủ trên cánh tay Mẹ hiền từ đắng cay nuôi con
Trong tháng năm chớp bể mưa nguồn
Ru con lớn và làm ý trung nhân Mẹ…

         *

Đã có một thời
Người nào muốn vào châu Mỹ La-tinh
Tới trước vịnh Ca-ra-ip
Sẽ ko cần dùng địa bàn
Cứ nhìn những xác da đen
Trôi dập dềnh trên biển
Những xác da đen chỉ hướng
Đưa anh vào “mảnh vườn sau” của chủ nghĩa thực dân
Đã có một thời
Người nào muốn tới Việt Nam
Cứ theo gót những đàn ngựa phương Bắc
Hay chữ thập trên tàu buôn nước Pháp
Các bạn sẽ tìm ra Việt Nam
Bởi vì ngày đó
Nước chúng tôi chưa có trên bản đồ toàn cầu
Tiếng nói nhân loại chưa biết hai chữ “Việt Nam”
Và dẫu bạn tới đây
Chỉ có những tên đô hộ phủ toàn quyền
Đứng ra tiếp bạn
Nhưng hôm nay
Bạn hãy đi theo những đoàn đi bộ tuần hành
Mang những lá cờ sao vàng
Ở Pa-ri, ở Mát-xcơ-va hay Xtốc-khôm
Bạn sẽ tới được Việt Nam tôi đó

Bởi vì Việt Nam hôm nay
Nằm giữa lòng toàn cầu
Nằm trong tim nhân loại
Nằm trên tuyến đường dẫn ta tới trị giá Con Người…
Bởi vì Việt Nam hôm nay
Là Việt Nam chống Mỹ
Chúng tôi gánh trên vai hành trang nặng nề của thế kỷ
Để bạn bình tâm bước vào ngưỡng cửa Tự do…

Bạn tới đây
Đã có Bác Hồ
Và Nhân dân tôi sẵn sàng đón bạn
Dẫu Người đi vắng
Bạn có thể tới nhà Người thăm một khóm hoa
Rồi cùng nhân dân tôi trò chuyện
Nhân dân tôi đẩy tình yêu quý
Đã được Người dặn dò trước phút đi xa…

Bạn hỏi vì sao cúng tôi yêu quý Bác Hồ
Bởi vì Người là Người trước hết
Về với Đất Nước chúng tôi
Mang chủ nghĩa Mác-Lê nin
Chứa trong trái tim yêu nước nhất
Lúc Người đặt tay lên
Hòn đất Việt Nam đầu biên giới
Thì từ đó
Đất ko phải là đất nữa
Đất là hào chiến đấu
Đất là cạm bẫy
Đất là hoa trái
Nuôi chúng tôi, che chúng tôi cầm súng lên đường!

Có Người, chúng tôi có lại Hùng Vương
Có lại dáng búp sen nghìn năm của chùa Một Cột
Và những búp sen miền Nam tận bùn lầy Đồng Tháp
Có Người, cũng đã thành thơ
Có Người, mỗi mũi tên đồng Cổ Loa
Ko chịu vùi dưới đất
Ko nằm yên trong viện cơ quan sưu tầm
Chúng bay lên xé gió thời kì
Mở hết đường bay qua thăng trầm lịch sử
Để cắm vào đầu giặc Mỹ!
Có Người, pho Bồ Tát nghìn tay nghìn mắt
Biết toả hào quang từ hàng chục cánh tay
Có Người, pho Bồ Tát triều Lý chỉ còn đầu
Vẫn nguyên vẹn trong lòng chúng tôi nhờ búi tóc thời vua Hùng để lại
Và pho Kim Cương trên đôi chân vững chãi
Dẫu mất đầu vẫn giữ một dáng đứng Việt Nam
Đấy, Đất Nước chúng tôi tan vỡ biết bao lần
(Cả những pho từ bi cũng ko ngoài thiến nạn
Nhưng có Người, những cái mất đi phải trả về hình dáng)
Quá khứ được nhìn từ đôi mắt Hôm Nay
Và Hôm Nay từ đôi mắt Ngày Mai
Chúng tôi sống bằng Tương lai một nửa
Bằng tình yêu vô hạn những con người
Như Hôm Nay nhìn Đất Nước cắt đôi
Chúng tôi đã thấy ngày hàn gắn…

Bởi vì Người là người trước hết
Yêu miền Nam trong trái tim mình
Yêu tuổi xanh miền Nam 25 năm
Chưa có được ngày hạnh phúc

Nhưng mà Người dạy chúng tôi
Hãy bền gan đánh giặc
Dẫu phải chết cũng ko khuất phục:
“Ko có gì quý hơn Độc lập, Tự do!”

Chúng tôi là con cháu Bác Hồ
Có tức là chúng tôi giống Bác
Những gì còn non nớt
Chúng tôi học tập để sống, đấu tranh như Người

Bởi vì Người là tổ quốc của chúng tôi
Mỗi sợi tóc trắng của Người đều ghi ngày gian nan nhất
Của Đất Nước, những năm dài đánh giặc
Đôi dép của Người mòn vẹt gót
Người đã đi những ngả đường Đất Nước hành quân

Trái cà Người ăn
Cũng là trái cà nuôi người người hùng trước hết – Thánh Gióng
Cây gậy Người cầm
Cũng có thể tìm trong trăm nghìn gậy vượt Trường Sơn
Ý chí của Người
Ý chí toàn dân tộc
Lý tưởng của Người
Sự sống chúng tôi mang…
Hồ Chí Minh – Việt Nam
Bạn và tôi cùng gọi
Hồ Chí Minh – Việt Nam

         *

Em nghe ko trái thị đã rơi xuống tay Người
Trái ko chỉ rơi vì sức hút đất đai
Trái rơi vì tay Người ước ao
Lúc trái chạm vào tay Người và Người ấp ủ
Thì lừng hương tay Người và Người ấp ủ
Thì Lừng hương và cô Tấm bước ra
Đi trả thù và sống Tự do…
Ko rơi xuống bùn, ôi trái thị quê ta
Để bùn lấm và thành bùn vạn kiếp
Rơi vào tay Người, đó là định luật
Của đấu tranh và nhân nghĩa Việt Nam

Tuổi xanh ơi trong sương gió tháng năm
Ta đã lớn rồi, chín đầy kỳ vọng
Hãy ngã xuống tay Nhân dân, hỡi sắc vàng cảu nắng
Hỡi hương thơm của nồng mặn mồ hôi..

Hãy ngã vào tay Nhân dân, đừng vãi đừng rơi
Đừng tự do, đừng hoài nghi nữa
Hãy yêu Nhân dân và nghe Người nhắn nhủ
Hãy tìm sức mạnh mình trên thân thể Nhân dân
Nhân dân đang đi lên hàng ngũ trùng trùng
Thế vô tận của nghìn năm giết thịt giặc
Lửa đã cháy hồng hào mặt đất
Mùa chín tình yêu, mùa chín hận thù!

– Ko bao giờ xương máu phải chơ vơ
Ôi núi sông nghi nghìn dặm đất
Có nghe tiếng chúng con: Xin có mặt
Nguyện làm người xung kích của quê hương
Đây tiếng hát chúng con:
Tiếng hát xuống đường!

2. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Tổ quốc – Nguyễn Khoa Điềm

– Trường ca “Mặt đường khát vọng” được tác giả sáng tác năm 1971 tại chiến khu Trị – Thiên, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông, tổ quốc, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhịp với trận đánh đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược.

– Đoạn trích “Đất Nước” thuộc phần đầu chương V của trường ca, là một trong những đoạn thơ hay nhất về đề tài tổ quốc trong thơ Việt Nam hiện đại.

3. Trị giá nội dung bài thơ Tổ quốc – Nguyễn Khoa Điềm

  • Đất Nước được cảm nhận ở nhiều phương diện: từ văn hóa – lịch sử, địa lí – thời kì tới ko gian của tổ quốc. Đồng thời, tác giả cũng nêu lên trách nhiệm của các thế hệ, đặc trưng là thế hệ trẻ với tổ quốc mình.
  • Cái nhìn mới mẻ về tổ quốc với tư tưởng mấu chốt là tư tưởng tổ quốc của nhân dân. Tổ quốc là sự tụ hội, kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân chính là người đã làm ra tổ quốc.

4. Trị giá nghệ thuật bài thơ Tổ quốc – Nguyễn Khoa Điềm

  • Tác giả lựa chọn thể thơ tự do, phóng khoáng ko bị bó buộc về số chữ trong một câu, số câu trong một bài vừa tạo ra nét lạ mắt về hình thức cho bài thơ, vừa là thời cơ để dòng chảy của xúc cảm được tăng trưởng một cách tự nhiên.
  • Sử dụng các chất liệu văn hóa dân gian với nhiều chủng loại các thể loại: từ phong tục – tập quán sinh hoạt của nhân dân tới các thể loại của văn học dân gian như cadao – dân ca, truyện cổ tích, truyền thuyết, sự tích,…Điều đặc trưng là tác giả sử dụng một cách thông minh, ko trích dẫn nguyên văn nhưng mà chỉ trích một vài từ nhưng người đọc cũng có thể hiểu về thi liệu dân gian đó.
  • Giọng thơ trữ tình – chính luận, là sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về tổ quốc và con người.

5. Phân tích bài thơ Tổ quốc – Nguyễn Khoa Điềm

       Tổ quốc luôn là tiếng gọi thiêng liêng muôn thuở, muôn nơi và của bao triệu trái tim con người. Tổ quốc đi vào đời chúng ta qua những lời ru ngọt ngào êm dịu, qua những làn điệu dân ca mượt nhưng mà và những vần thơ sâu lắng, thiết tha và rất đỗi tự hào của bao lớp thi nhân. Ta bắt gặp một hình tượng tổ quốc đau thương nhưng vẫn ngời lên ý chí đấu tranh trong trang thơ Nguyễn Đình Thi đồng thời cũng rất dịu dàng ý tứ trong thơ Hoàng Cầm. Nhưng với Nguyễn Khoa Điềm, ta bắt gặp một cái nhìn trọn vẹn, tổng hợp từ nhiều phương diện không giống nhau về một tổ quốc của nhân dân. Tư tưởng đó đã quy tụ mọi cách nhìn và cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm về tổ quốc. Thông qua những vần thơ liên kết giữa xúc cảm và suy nghĩ, trữ tình và chính luận, thi sĩ muốn thức tỉnh ý thức, ý thức dân tộc, tình cảm với nhân dân, tổ quốc của thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm chống Mỹ cứu nước.

       Mở đầu đoạn trích là giọng thơ nhẹ nhõm, thủ thỉ như những lời tâm tình liên kết với hình ảnh thơ bình dị thân thiện đưa ta trở về với cội nguồn tổ quốc.

Lúc ta lớn lên Tổ quốc đã có rồi

Đất Nước có trong những cái ngày xửa

Ngày xưa mẹ thường hay kể

Đất Nước tính từ lúc miếng trầu hiện giờ bà ăn

Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng mà đánh giặc.

       Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng mà là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Tổ quốc hiện hình trong câu chuyện cổ tích ngày xửa ngày xưa mẹ kể, trong miếng trầu của bà, cây tre trước ngõ… gợi lên một Tổ quốc Việt Nam bao dung hiền từ, thủy chung và sắt son tình nghĩa anh em, nhưng cũng vô cùng quyết liệt lúc chống quân xâm lược. Mỗi quả cau, miếng trầu, cây tre đều gợi về một vẻ đẹp ý thức Tổ quốc, đều thấm đẫm ngọn nguồn lịch sử dân tộc.

       Tổ quốc còn là hiện thân của những phong tục tập quán nghìn đời, minh chứng của một dân tộc giàu truyền thống văn hóa, giàu tình mến thương gắn bó với mái ấm gia đình. Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Gừng tất nhiên là cay, muối tất nhiên là mặn. Tình yêu cha mẹ mãi mãi mặn nồng như chính chân lí tự nhiên kia. Hình ảnh thơ khiến ta rưng rưng nhớ về một lời nhắc nhở thiết tha về tình nghĩa của một người nào đó hôm nào: Tay bưng đĩa muối chén gừng, Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.

       Tổ quốc còn là thành tựu của công cuộc lao động vất vả để sống sót, để dựng xây nhà cửa:

Cái kèo cái cột thành tên

Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng

Đất Nước có từ ngày đó.

       Ở đây Tổ quốc ko còn là một khái niệm trừu tượng nữa nhưng mà cụ thể, thân thuộc và giản dị biết bao. Việc tác giả sử dụng những chất liệu dân gian để trình bày suy tưởng của mình về tổ quốc với quan niệm “Tổ quốc của nhân dân”.

       Vẫn bằng lời trò chuyện tâm tình với mỗi nhân vật hội thoại tưởng tượng, Nguyễn Khoa Điềm đã diễn giải khái niệm tổ quốc theo kiểu riêng của mình:

Đất là nơi anh tới trường

Nước là nơi em tắm

Đất Nước là nơi ta hò hứa hẹn

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm.

       Tổ quốc ko chỉ được cảm nhận bởi ko gian địa lí mênh mông từ rừng tới bể nhưng mà còn được cảm nhận bởi ko gian sinh hoạt tầm thường của mỗi người, ko gian của tình yêu lứa đôi, ko gian của nỗi thương nhớ. Ý niệm về tổ quốc được gợi ra từ việc chia tách hai yếu tố hợp thành là đất và nước với những liên tưởng gợi ra từ đó. Sử dụng lỗi chiết tự nhưng mà vẫn ko ngô nghê, nhưng mà vẫn thật duyên dáng và ý nhị, có thể gợi ra cho thấy một quan niệm mang những đặc điểm riêng của dân tộc ta về khái niệm tổ quốc, nhưng mà tư duy thơ có thể tách ra, nhấn mạnh.

       Đất mở ra cho anh một chân trời tri thức, nước tẩy rửa tâm hồn em trong sáng dịu hiền. Cùng với thời kì lớn lên tổ quốc trở thành nơi anh và em hò hứa hẹn. Ko những thế, tổ quốc còn người bạn san sớt những tình cảm nhớ mong của những người đang yêu. Đất và nước tách rời lúc anh và em đang là hai cá thể, còn hòa hợp lúc anh và em kết lại thành ta. Chiếc khăn – biểu tượng của nỗi thương nhớ – đã từng làm bao trái tim tuổi xanh bâng khuâng: “Khăn thương nhớ người nào, Khăn rơi xuống đất…”, một lần nữa lại khiến lòng người xúc động, bổi hổi trước tình cảm tâm thành của những tâm hồn mến thương say đắm.

       Đất Nước còn là nơi trở về của những tâm hồn thiết tha với quê hương. Hình ảnh con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc, con cá ngư ông móng nước biển khơi mang phong cách dân ca miền Trung, thẫm đẫm lòng yêu quê hương cả tác giả. Đất Nước mình bình dị, thân thuộc nhưng đôi lúc cũng lớn rộng, tráng lệ và kì vĩ vô cùng, nhất là đối với những người đi xa. Dù chim ham trái chín ăn xa, thì cũng giật thót nhớ gốc cây đa lại về. Gia đình Việt Nam là như thế, lúc nào cũng hướng về quê hương, hướng về cội nguồn.

       Tổ quốc trường tồn trong ko gian và thời kì: Thời kì đằng đẵng, ko gian mênh mông để mãi mãi là nơi dân mình sum vầy, là ko gian sống sót của tập thể Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm gợi lại truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ, về truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ tổ. Nhắc lại Lạc Long Quân và Âu Cơ, nhắc tới ngày giỗ tổ, Nguyễn Khoa Điềm muốn nhắc nhở mọi người nhớ về cội nguồn của dân tộc. Dù bôn ba chốn nào, người dân Việt Nam cũng đều hướng về đất tổ, nhớ tới dòng giống Rồng Tiên của mình.

       Nhắc tới chuyện xưa đó như để khẳng định, cũng là để nhắc nhở:

Những người nào đã khuất

Những người nào hiện giờ

Yêu nhau và sinh con đẻ cái

Gánh vác phần người đi trước để lại

Dặn dò con cháu chuyện ngày mai

       Cảm hứng thơ của tác giả có vẻ phóng túng, tự do nhưng thật ra đây là một hệ thống lập luận khá rõ nhưng mà chủ yếu là tác giả trình bày tổ quốc trong ba phương diện: trong chiều rộng của ko gian lãnh thổ địa lí, trong chiều dài thăm thẳm của thời kì lịch sử, trong bề dày của văn hóa – phong tục, lối sống tâm hồn và tính cách dân tộc.

       Ba phương diện đó được trình bày gắn bó thống nhất và ở bất kỳ phương diện nào thì tư tưởng tổ quốc của nhân dân vẫn là tư tưởng mấu chốt, nó như một hệ qui chiếu mọi xúc cảm và suy tưởng của thi sĩ.

       Và cụ thể hơn nữa, thân thiện hơn nữa, Tổ quốc ở ngay trong máu thịt của mỗi chúng ta:

Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần tổ quốc

       Tổ quốc đã thấm tự nhiên vào máu thịt, đã hóa thành máu xương của mỗi con người, vì thế sự sống của mỗi tư nhân ko phải là riêng của mỗi con người nhưng mà là của cả tổ quốc. Mỗi con người đều thừa hưởng ít nhiều di sản văn hóa vật chất và ý thức của tổ quốc, phải giữ gìn và bảo vệ để làm nên tổ quốc muôn thuở.

       Từ những quan niệm tương tự về tổ quốc, phần sau của tác phẩm tác giả tập trung làm nổi trội tư tưởng: Tổ quốc của nhân dân, chính Nhân dân là người đã thông minh ra Tổ quốc.

       Tư tưởng đó đã dẫn tới một cái nhìn mới mẻ, có chiều sâu về địa lí, về những danh lam thắng cảnh trên khắp mọi miền tổ quốc. Những núi Vọng Phu, hòn Trống Mái, những núi Bút non Nghiên… ko còn là những cảnh thú tự nhiên nữa nhưng mà được cảm nhận thông qua những hoàn cảnh, số phận của nhân dân, được nhìn nhận như là những đóng góp của nhân dân, sự hóa thân của những con người ko tên tuổi: “Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Tổ quốc những núi Vọng Phu, cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái”, “Người học trò thắng cảnh”.

       Ở đây cảnh vật tự nhiên qua cách nhìn của Nguyễn Khoa Điềm, hiện lên như một phần tâm hồn, máu thịt của nhân dân. Chính nhân dân đã tạo dựng nên tổ quốc, đã đặt tên, đã ghi dấu vết cuộc đời mình lên mỗi ngọn núi, dòng sông. Từ những hình ảnh, những cảnh vật, những hiện tượng cụ thể, thi sĩ qui nạp thành một nói chung thâm thúy:

Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi

Chẳng mang một dáng hình, một ước ao, một lối sống ông cha

Ôi ! Tổ quốc sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy

Những cuộc đời đã hóa núi sông ta.

       Tư tưởng Tổ quốc của nhân dân đã chi phối cách nhìn của thi sĩ lúc nghĩ về lịch sử bốn nghìn năm của tổ quốc. Thi sĩ ko ca tụng các triều đại, ko nói tới những người hùng được sử sách lưu danh nhưng mà chỉ tập trung nói tới những con người vô danh, tầm thường, bình dị. Tổ quốc trước hết là của nhân dân, của những con người vô danh bình dị đó.

Họ đã sống và chết

Giản dị và bình tâm

Ko người nào nhớ mặt đặt tên

Nhưng họ đã làm ra Tổ quốc

       Họ lao động và chống giặc ngoại xâm, họ đã giữ và truyền lại cho các thế hệ ngày mai các trị giá văn hóa, văn minh, ý thức và vật chất của tổ quốc từ hạt lúa, ngọn lửa, tiếng nói, tên xã, tên làng tới những truyện thần thoại, câu tục ngữ, ca dao. Mạch xúc cảm lắng tụ lại để cuối cùng dẫn tới cao trào, làm nổi trội lên tư tưởng mấu chốt của cả bài thơ vừa bất thần, vừa giản dị và lạ mắt:

Tổ quốc này là Tổ quốc nhân dân

Tổ quốc của Nhân dân, Tổ quốc của ca dao thần thoại

       Một khái niệm giản dị, bất thần về tổ quốc. Tổ quốc của ca dao thần thoại nhưng vẫn trình bày những phương diện quan trọng nhất của truyền thống nhân dân, của dân tộc: Thật đắm say trong tình yêu, biết quý trọng tình nghĩa và cũng thật quyết liệt trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm.

       Những câu thơ khép lại tác phẩm ca tụng vẻ đẹp của cảnh sắc quê hương với một tâm hồn sáng sủa phơi phới. Tất cả ồ ạt tuôn chảy trong tâm trí người đọc những tí tách reo vui…

      Tổ quốc của Nguyễn Khoa Điềm đã góp thêm thành công cho mảng thơ viết về tổ quốc. Từ những cảm nhận mang tính thân thiện, thân thuộc, tổ quốc ko còn xa lạ, trừu tượng nhưng mà trở thành thân thiết nhưng vẫn rất thiêng liêng. Đọc Tổ quốc của Nguyễn Khoa Điềm ta ko chỉ tìm về cội nguồn dân tộc nhưng mà còn khơi dậy ý thức dân tộc trong mỗi con người Việt Nam trong mọi thời đại.

 

Đăng bởi: Trường Trung Cấp Nghề Thương Mại Du Lịch Thanh Hoá

#Bài #thơ #Đất #nước #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất

Trang chủ: tmdl.edu.vn
Danh mục bài: Tổng hợp

Lương Sinh

Lương Sinh là một tác giả đầy nhiệt huyết trong lĩnh vực giáo dục, ngoại ngữ và kiến thức. Với hơn 10 năm kinh nghiệm làm việc trong ngành, cô đã tích lũy được rất nhiều kiến thức và kỹ năng quan trọng. Với tình yêu với ngôn ngữ và mong muốn chia sẻ kiến thức, Lương Sinh đã quyết định sáng lập blog tmdl.edu.vn. Trang web này không chỉ là nơi chia sẻ những kinh nghiệm và kiến thức cá nhân của cô, mà còn là một nguồn thông tin hữu ích cho những người quan tâm đến giáo dục, kiến thức và ngoại ngữ. Đặc biệt là tiếng Anh và tiếng Trung Quốc.
Back to top button