Phân tích tấn bi kịch của người trí thức nghèo trong xã hội cũ qua nhân vật Hộ

A, Mở bài:

Giới thiệu về tác giả, tác phẩm và bao quát tấn bi kịch tình thần của Hộ

• “Đời thừa” viết về đề tài về người trí thức nghèo. Với ngòi bút phân tích tâm lí thật sâu sắc, Nam Cao đã phản ánh chân thực cảnh nghèo khổ, bế tắc của nhân vật trung tâm: nhà văn Hộ.
• Bi kịch tinh thần của nhân vật Hộ đã được nhà văn Nam Cao diễn tả thành công trong tác phẩm “Đời thừa”.

B, Thân bài.

Ở phần thân bài chúng ta phải làm rõ được hoàn cảnh sống, tính cách và tấn bi kịch khi phải giằng xé nội tâm của Hộ. Giằng xé ở đây là ước mơ bị vùi dập bởi hoàn cảnh sống.

Hoàn cảnh, tính cách nhân vật Hộ:

Trước hết Hộ là một nhà văn tự trọng, có ý thức sâu sắc về nghề văn, nên viết thận trọng. Vì Hộ quan niệm rằng sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện. Cho nên hắn đọc, ngẫm nghị tìm tòi, nhận xét và suy tưởng không biết chán.

Là một nhà văn có ý thức sáng tạo, Hộ cho rằng văn chương chỉ dung nạp được những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có… Cho nên anh đã từng ôm ấp một hoài bão lớn về sự nghiệp văn chương, và vì nó, Hộ có thể hi sinh tất cả.

“Nghệ thuật là tất cả” không phải sa vào quan điểm “nghệ thuật vị nghệ thuật”, thoát li đời sống. Mà đây chính là niềm say mê quên mình vì lí tưởng nghệ thuật, vì sự nghiệp văn chương chân chính thấm đẫm tình nhân đạo, như niềm mư ước của Hộ: “Cả một đời tôi, tôi sẽ chỉ viết một quyển thôi, nhưng quyển đó sẽ ăn giải Nô-ben…”.

Đó chính là một tác phẩm văn chương “chứa đựng một cái gì to lớn, mạnh mẽ, vừa đau đớn, lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương, tình bác ái sự công bình… Nó làm cho người gần người hơn”.

=> Đây cũng không phải là sự thèm khát hư danh, mà xét cho cùng, chính là niềm khao khát tự khẳng định của một cá nhân có ý thức về mình, về giá trị cuộc sống, không muôn sống cuộc đời mờ nhạt, bị lãng quên.

Rất say mê văn chương nhưng Hộ cũng dễ cao hứng, bốc đồng vì chuyện văn chương. Sau một lần lãnh tiền ở tòa báo, định mua thức ăn ngon một bữa cho lũ con đói khát, nhưng khi nghe bàn về một tác phẩm văn chương, Hộ bốc lên, vào quán rượu cùng bạn bè, tiêu sạch tiền, say sưa rồi hối hận…

Hộ vừa chủ quan, kiêu ngạo, vừa bi quan, thiếu tự tin: Còn gì buồn hơn chính mình lại chán mình? Khi chán nản, hắn thừ mặt ra, như một kẻ phải đi đày (…) “Thôi thế là hết! Ta đã hỏng đứt rồi!”.

Bi kịch tinh thần của nhân vật Hộ được thể hiện:

Cái xã hội cũ mà Hộ đang sống chính là xã hội nước ta dưới chế độ thực dân. một xã hội tù đọng, bế tắc đã đày đọa con người khốn cùng, đã vùi dập những ước mơ tốt đẹp của con người.

Tấn bi kịch của một người tri thức nghệ sĩ nghèo luôn giằng xé nội tâm Hộ. Ước mơ đẹp đè của anh phải luôn đối đầu với sự nghèo khó, cực nhọc, với gánh nặng áo cơm.

Cái hoài bão lớn mà Hộ quyết đạt tới bằng một ý chí phi thường từ ngày còn trẻ đã không thực hiện được. Chỉ vì những bận rộn tẹp nhẹp, vô nghĩa lí của cả một gia đình mà Hộ phải chăm lo.

Hộ không còn cách nào khác là phải kiếm cho ra tiền. Hắn phải cho in nhiều cuốn cần viết vội vàng. Điều đau đớn và nhục nhã của Hộ là cứ viết toàn những cái vô vị, nhạt phèo, gợi những tình cảm rất nhẹ, rất nông, diễn một vài ý rất thông thường quấy loãng trong một thứ cần bằng phẳng và quá ư dễ dãi.

Sự túng quẫn đã giày vò nhân vật nhà văn Hộ đến cực điểm. Hắn trở nên cau có và gắt gỏng và nhiều khi, không còn chịu nổi cái không khí bực tức ở trong nhà, hắn đang ngồi bỗng đứng phắt lên, mắt chan chứa nước mắt, mật hầm hầm, vùng vằng đi ra phố, vừa đi vừa nuốt nghẹn.

Nhiều lúc nỗi niềm đau khổ, thất vọng làm anh trở nên u uất đến thương cảm. Hộ như đã đến quán rượu để tìm sự quên lãng. Trong cơn say, Hộ lại trút nỗi uất hận vào vợ con mà có lúc anh tưởng là nguyên nhân trực tiếp của tình cảm bế tắc của mình. Rồi khi tỉnh rượu, anh nhớ lại những hành vi thô bạo, tồi tệ của mình và nhà văn Hộ vô cùng hối hận, tự xỉ vả mình là một thằng… khốn nạn.

Dường như cái vòng luẩn quẩn vì nghèo túng nên viết cẩu thả để kiếm tiền rồi tự giày vò, làm khổ vợ con, lại hối hận, đau khổ.. đã thể hiện cái bi kịch đời sống của nhân vật.

Đời thừa như đã đặt ra vấn đề sống còn và quan trọng của nghệ thuật chân chính với lí tưởng nhân đạo cao cả đối mặt trước thử thách nghiệt ngã của khốn cùng, của gánh nặng áo cơm mà người sáng tạo nghệ thuật phải gánh chịu.

C, Kết bài.

Diễn tả quá trình phát triển tâm lí thật tinh tế và mới lạ, khám phá tâm hồn con người bằng giọng văn miêu tả, tự sự lạnh lùng có sắc thái khinh bạc chuyển sang giọng trữ tình sôi nổi, thiết tha, Nam Cao tưởng như đã xoáy sâu vào tận bi kịch của một nhà văn nghèo khó đến bi kịch trong xã hội cũ qua truyện ngắn “Đời thừa”.

Tác phẩm còn toát lên lời kết án cái xã hội nặng nề ngột ngạt đã tước đoạt giá trị của cuộc sống, phá hoại nhân cách của con người, nhất là người trí thức nghệ sĩ có hoài bão cao đẹp, muốn sống tử tế và muốn cống hiến nhiều cho xã hội và học đã bị rơi vào bi kịch.